Традыцыі і звычаі Беларусі. Вялікдзень.
Адным з самых галоўных хрысціянскіх свят у Беларусі з'яўляецца Вялікдзень (ці Вялікдзень). Гэта свята звязана з вялікай колькасцю самых розных абрадаў і традыцый, многія з якіх выконваюцца і зараз.
Ужо больш за 2 тысячы гадоў у гэты дзень адзначаецца ўваскрашэнне Ісуса Хрыста. Гэтаму важнаму для вернікаў дню спадарожнічае і заканчэнне строгага посту. На Вялікдзень прынята пячы кулічы, рабіць паску і фарбаваць яйкі – гэта абавязковыя атрыбуты свята. А яшчэ пажадана ў гэтае свята наведаць усяночную службу і ўбачыць хрэсны ход - відовішча сапраўды зачаравальнае.
Падрыхтоўка да Вялікадня заўсёды пачыналася загадзя. За тыдзень да свята вернікі адзначалі Вербную нядзелю - дзень, калі свяцілі галінкі вярбы. Наогул, увесь тыдзень перад Вялікаднем называўся вербным. Асвячонай вярбой лёгенька білі ўсіх чальцоў сям'і са словамі «Не я б'ю, вярба б'е, за тыдзень вялікдзень» або «Верба крыж б'е да слёз, не я б'ю, вярба б'е, няхай на здароўе жыве!» Потым гаспадар абыходзіў сваю гаспадарку і ўторкваў галінку вярбы ў шчыліны і тры разы хвастаў усіх хатніх жывёлін. З галінкамі вярбы абыходзілі поле і агарод, утыкаючы іх у зямлю. Лічылася, што яны будуць ахоўваць здароўе і дабрабыт сям'і, а таксама засцерагаць ад усялякіх бед і непрыемнасцяў. Напрыклад, падчас навальніцы асвечаныя галінкі вярбы ставілі на акно, каб адвесці ўдары маланкі.
Увесь вербны тыдзень быў напружаны, асабліва для жанчын. Трэба было нарыхтаваць вельмі шмат ежы, бо заканчваўся пост. Сярод абавязковых страў былі фарбаваныя яйкі, кулічы і паска. З асаблівай дбайнасцю прыбіраўся дом: мылі падлогі, сцены, лаўкі, стараліся пабяліць печ. У чацвер усе хадзілі ў лазню - нездарма гэты дзень называўся чысты чацвер. У ваду клалі срэбную манету - лічылася, што тады чысціня і здароўе захаваецца на ўвесь год.
Пятніца лічылася спрыяльным днём для выпечкі чорнага хлеба. У суботу ж уся прыгатаваная ежа складалася ў плецены кошык, які неслі асвячаць у царкву. У царкву ішлі ўсе дарослыя, дамы заставаліся толькі дзеці і старыя. На ўсяночную стараліся апрануцца як мага прыгажэй і святочней. Існавала прымета, што першы чалавек, які ўваходзіць у вуліцу пасля ўсяночнай службы, будзе самым удачлівым і шчаслівым.
Асвячаць неслі не толькі паску, кулічы і яйкі, свяцілі тварог, мяса, некаторыя прыносілі нават гародніну і каўбасу. Яйкі фарбавалі ў асноўным у цыбульнай шалупіне. Калі кошык прыносілі з царквы, то асвячонае яйка клалі ў ваду, якой потым мыліся. Дзяўчаты ж гладзілі твар гэтым яйкам, каб быць прыгожымі і здаровымі.
Першым, што павінны былі паспрабаваць усё, якія сабраліся за святочным сталом, было асвечанае яйка. Яго разразалі на кавалачкі, і кожны член сям'і павінен быў з'есці кавалачак. У першы дзень Вялікадня ніхто не пазычаў грошы, гэта лічылася дрэннай прыметай.
Любімай забаўкай на Вялікдзень была гульня ў біткі: правяралі, чыё яйка мацней. Акрамя таго ў некаторых рэгіёнах кахалі катаць яйкі: калі якое кацілася з грудка яйка збівала іншае, то гулец забіраў яго сабе.
Увечары па хатах хадзілі валачобнікі і спявалі велікодныя песні, у якіх усхвалялі гаспадароў, жадалі ім шчасця і дабра. Вітацца на Вялікдзень было не прынята, трэба было казаць: «Хрыстос уваскрэс!», а адказвалі на гэта «Сапраўды ўваскрэс!»
